Kürtçe Atasözleri ve Türkçe Anlamları

Av bı bêjingê nayê cıvandın. – Elekle su toplanmaz.

Ava de seri; çı buhustek çı çar tıli. – Başı aşan su; ha bir
karış olmuş, ha dört parmak.
Ba jı tehtê çı dıbe? – Yel kayadan ne götürür.
Ban qul be bınban şıle. – Dam delikse damdibi ıslaktır.
Baran dısekıne ga bı cıl dıke. – Yağmur durunca öküze çul örtüyor.
Behr bı devê kûçka heram nabe. – Deniz itin ağzıyla haram olmaz.
Bela tên serê mêra. – Bela Ankara escort bayan yiğidin başına gelir.
Bext nadım bı text. – Bahtı tahta değişmem.
Bı desta berda bı lınga bıdû gerya. – Elini bıraktı, ayağı ile ardına düştü.
Bı dınyê bışêwır bı aqlê xwe bık. – Dünyaya danış, aklına göre yap.
Bıla avıs be kengi dızê bıla bızê. – Gebe olsun da ne zaman doğurursa doğursun.

Bıla cwangê rokê bım, ne çêleka sed roji bım. – Bir günün boğası olayım, yüz günün ineği olmayayım.
Bıla dılê mı bı dıl be bıla tûrê kırasê mû lı mı be. – Gönlüm hoş olsun da varsın giysim kıldan olsun.
Bıla hespê çê be bıla bê nal be. – İyi at olsun da varsın nalı olmasın.
Bıla rû bêşe zık ne êşe. – Yüz acısın, karın ağrımasın.
Bırindar bı bırina xwe zane.- Yaralı yarasını bilir.
Bı xweziya dest nagihê baqê keziya. – Keşke ile eller saç örgüsü demetine yetişmez.
Carna mırov jı yarê diya xwere dıbê yabo. – Gün olur insan anasının dostuna baba der.

Çavê derigırtiya lı ê derivekıryaye. – Kapısı kapalı olanın gözü kapısı açık olandadır.

Çêlikê mara bê jahr nabın. – Yılanın yavrusu zehirsiz olmaz.
Çıra jı korare def jı kerare bêfêdeye. – Çıranın köre, davulun sağıra yararı yoktur.
Çû dermanê mizê gû lê esıri. – Sidik ilacına gitti kabız oldu.

Dara xweziya şin nabe. – Keşkenin ağacı yeşermez.

Deryê xerata bı bena gırêdayiye. – Marangozun kapısı iple bağlıdır.

Deryê xwe bıgır ciranê xwe sız dernex. – Kapını kapa, komşunu hırsız çıkarma.
Destê xebıti lı ser zıkê têre. – Çalışan el tok karnın üstündedir.Destkê bıvır ne jı darê be dar nakeve. – Baltanın sapı ağaçtan olmazsa ağaç devrilmez.
Dev dıxwe rû fedi dıke. – Ağız yer yüz utanır.Dêhn ne dêhnın; ê jı wan bawer dıkın dêhnın. – Deliler deli değil onlara inananlar delidir.Dê û dotê şerkırın, bêaqıla bawer kırın. – Ana kız kavga ettiler, akılsızlar inandı.
Dıbêjın tu lı rê qede û bele lı rê. – Derler ki sen yola çıkınca kaza bela birlikte yola çıkar.
Dıkana Bekıro; du qalıb sabûn û çar torbe xwê. – Bekir’in dükkanı; iki kalıp sabun, dört torba tuz.
Dılê şıvên bıxwaze kare jı nêri şir derxe. – Çobanın gönlü isterse tekeden süt çıkarır.

Dılê tırsonek sênga gewr nabine. – Korkak yürekli ak göğsü göremez.

Dınya guleke, bêhn bıke û bıde hevalê xwe. – Dünya bir güldür, kokla ve arkadaşına ver.
Dınya lı dınyê; çavê gur lı mihê. – Dünya durdukça kurdun gözü koyundadır.
Dit ezım nedit dızım. – Gördüyse benim, görmediyse hırsızım.
Dûjmınê te gêrıkek be ji disa hesabê xwe bıke. – Düşmanın bir karınca bile olsa önlemini al.
Dûr bi nure. – Uzak ışıklıdır.

Eger xêr bê welatekiwê bıgıhije hemı cihê welât. – Eğer bir ülkeye iyilik gelirse ülkenin her yerine ulaşır.

Erd bırınc be, av rûn be, ku xwedi tunebe zû xelas dıbe. – Yer pirinç olsa, su da yağ, sahibi yoksa tez biter.

Eyarê bênamûsa fırehe. – Namussuzun postu geniştir.

Ez çı dıbêjım bılûra mı çı dıbêje. – Ben ne diyorum kavalım ne çalıyor.

Ez ezım tu tuye. – Ben benim sen sensin.

Ez
hêdi dımeşım bela dıghê mı, ez zû dımeşımez dıghêm bela. – Yavaş
yürüyorum bela bana yetişiyor, hızlı yürüyorum ben belaya yetişiyorum.
Ê dızya hıngıv bıke wê mêş pêvedın. – Bal hırsızını arı sokar.

Ê jınê berde lı paniyê nanêre. – Karıyı boşayan ardından bakmaz.

Ê ne dı şerde be şêre. – Kavgada olmayan aslan kesilir.

Ê rabe cihê wi, ê bımre jina wi dımine. – Kalkanın yeri, ölenin karısı kalır.

Êş hat Şam’ê, ecelhati mırın. – Bulaşıcı hastalık Şam’dan geldi, eceli gelenler öldü.
Fala qereçiya lıhev derdıkeve. – Çingenenin falı birdir, atar tutturur.
Feqir çûn xwe dalıqinın ditın ku dewlemend lı ba dıbın. – Fakir kendini asmaya gitti, zenginlerin ipte sallandıklarını gördü.
Galgala
ket nav dev û dırana, wê bıgere lı bajar û şarıstana. – Ağız ve dişerin
arasına düşen söz, kentleri memleketleri dolaşır.
Giha dıbın kevırde namine. – Taşın altında ot kalmaz.
Gotna rast bı mırov ne xweş tê. – Doğru söz insana hoş gelmez.
Gul ew gul bû baran ji lê hat şıl bû. – Gül gül değildi, yağmur yağdı mahvoldu.
Gur dikujin qijak dıxun. – Kurt öldürür karga yer.
Ha kevır lı cer ket ha cer lı kevır ket. – Ha taş testiye değmiş ha testi taşa.
Hechecikê sılava lı hecêk. – Ey kırlangıç hacca selam söyle.
Hemı çêlek tên dotın, hemi gotın nayên gotın. – Her inek sağılır, her söz söylenmez.
Hem jı dêrê bû hem ji jı mızgeftê. – Hem kiliseden oldu hem de camiden.
Hem serê xwe dışkine hem ji xercê xwe dıde. – Hem başını kırdırıyor, hem de vergisini ödüyor.

Here mıletan, bıgre adetan. – Uluslara git, gelenekler öğren.

Her giha lı ser koka xwe şin tê. – Her ot kendi kökü üzerinde yeşerir.

Her kezizerek sımbêlsorek lı hımbere. – Her sarı örgülünün yanıbaşında bir kaytan bıyıklı vardır.

Her tışt jı zıravi mırov jı stûri dıqete. – Her şey incelikten, insan kabalıktan kopar.

Heta mı xwe naskır mal lı xwe xelas kır. – Kendimi tanıyıncaya kadar malımı bitirdim.

Hevalê bêje “heval heval” mede dû. – “Arkadaş arkadaş” diyen arkadaşın ardından gitme.
Heyfa cıwaniyê piri lı pêye. – Yazık gençliğe, yaşlılık ardından geliyor.
Heywana tu bıgerini wê erzan bıbe. – Gezdirdiğin hayvan ucuz olur.
Hın dıkın hın dıxwun. – Kimi yapar kimi yer.
Hıngıvê debeye dı eyarê kâçıkdaye. – Süzme baldır ama it postu içindedir.
Hûrık hûrık dagır tûrık. – Ufak ufak doldur dağarcığını.
Jı hırçkê du eyar dernayê. – Bir ayıdan iki post çıkmaz.
Jın kelehe mêr gırtiye. – Kadın kaledir erkek tutsaktır.
Jı pıra pır dıçe jı hındıka hındık. – Çoktan çok gider, azdan az.
Jı rovi fenektır tune jı eyarê wi pırtır tune. – Tilkiden kurnaz yoktur, derisinden de çok yoktur.

Jı xelkêre masigıro jı xwere kwêsigıro. – Elaleme balıkçı kendine kaplumbağacı.

Kanya ku tu avê jê vexwi kevra navêjyê. – Su içtiğin kaynağa taş atma.

Karê ne jı mıre bayê wê dı ser mıre. – Benim olmayan işin yeli üzerimden geçsin.
Keçkê bêbav çiyayê bêav. – Babasız kız susuz dağ gibidir.
Keda helal dıbe mû naqete, keda haram bıbe weris ji dıqete. – Helal ekmek kıl olsa kopmaz, haram ekmek halat da olsa kopar.
Kerê mıri jı gur natırse. – Ölmüş eşek kurttan korkmaz.
Kes nakeve gora kesi. – Kimse kimsenin mezarına girmez.

Ku kela şorbê çû buhayê heskê pere nake. – Çorba taşarsa kepçenin değeri para etmez.

Kumê rasta tım qetyayiye. – Doğru kişinin külahı hep yırtıktır.

Kurmê şiri heta piri. – Ana sütündeki kurt ölüme kadar.

Ku te gırt bermede ku te berda bı dû nekeve. – Tuttunsa bırakma, bıraktınsa ardına düşme.

Kûçık jı kê bıtırse bı wi ali dıreye. – Köpek korktuğu yana havlar.

Lê kaliyê lê koriyê; mırın çêtırejı feqiriyê. – Ah yaşlılık ah körlük; ölüm yoksulluktan iyidir.

Lı bejnê neri bı zêra kırî, laçek rakır kertkê guri. – Boyuna posuna baktı altınla aldı, örtüsünü kaldırdı kel çıktı.

Lı kerê mırî dıgere ku nala jêke. – Ölmüş eşek arıyor ki nalını kopara.

Mala me lı çoyê meye; çoyê me lı ser mılê meye. – Evimiz sopamızda, sopamız omzumuzun üstündedir.

Malê axê dıçe canê xulêm dêşe. – Ağanın malı gider uşağın canı yanar.

Malê çamêrki û xesiski wek hev dıre. – Cömerdin malıyla cimrinin malı aynı oranda harcanır.

Mal lı ser malê nabe. – Ev üstünde ev olmaz.

Mal mala teye lê bı alyê fıraxa nere. – Ev evindir ancak mutfak tarafına gitme.

Meger lı newala nebin xeyala. – Vadilerde dolaşma, kabus görme.

Mêja Kurmanca ne ibadete, adete. – Kürt’ün namazı ibadet değil adettir.

Mêrê qels du cara şer dıxwaze. – Güçsüz adam iki kez kavga ister.

Mırın mırıne xırexır çıye? – Ölüm ölümdür, hırıltı nedir?
Mırişka bıgere wê lıngê wê bı zelq be. – Gezen tavuğun ayağında pislik olur.
Mırov bı carkê qûnek nabe. – Bir seferle ibne olunmaz.
Mırov xwe bı destê xwe ne xurine xura mırov naşkê. – İnsan kendini kendi eliyle kaşımazsa kaşıntısı geçmez.
Nabêjın kê kır; dıbêjın kê got. – Kim yaptı demezler kim söyledi derler.
Nan û pivaz hebe nexweşi çavreşiye. – Ekmek ve soğan olursa hastalık çekememezliktir.
Navê gur derketiye; rovi dınya xera kır. – Kurdun adı çıkmış; tilki dünyayı yıktı.

Ne dujmınê xeraba bın; dujmınê xerabiyê bın. – Kötülerin düşmanı değil kötülüğün düşmanı olun.

Ne fene, ev çı dar û bene? – Tuzak değilse, bu ne değnek ve iptir?
Ne xwar ne da hevala, geni kır avêt newala. – Ne yedi ne arkadaşlara verdi, kokuttu vadilere attı.

Nıvışta bê tışt, xwedyê xwe kuşt. – Ücretsiz muska sahibini öldürdü.

Pısik ne lı male mışk Evdırrehman’e. – Kedi evde olmayınca fare Abdurrahman kesilir.

Pivaz, çı sor çı sıpi. – Soğan, ha kırmızı ha beyaz.
Qantır nazê xwê şin nayê. – Katır doğurmaz, tuz yeşermez.

Qedrê gulê çı zane; kelbeş dıvê kerê reş. – Gülün değerini ne bilir; devedikeni ister kara eşek.

Qûna wê qûna mırişkêye hêkê qaza dıke. – Götü tavuk götüdür kaz yumurtası yumurtluyor.

Reng rengın, sor bı dengın. – Renk renktir, kırmızı ünlüdür.

Rûyê reş ne hewci teniyêye. – Kara yüze is gerekmez.

Serê du berana dı beroşkêde nakela. – İki koçun başı bir tencerede kaynamaz.

Sê wêne dost hene: Nano, gano, cano. – Üç türlü dost vardır: yiyici, ırz düşmanı, candan dost.

Sımbêl bı pısika ji heye. – Bıyık kedide de vardır.

Şahdê rovi terya wiye. – Tilkinin tanığı kuyruğudur.

Şeb û şekır çûn Diyarbekır, şekır rûnişt deng nekır, şeb rabû pesnê xwe kır. – Şap ile şeker Diyarbakır’a gittiler,
şeker sustu oturdu, şap kalktı kendini övdü.

Şerê sıbehê jı xêra êvarê çêtıre. – Sabahın kavgası akşamın hayrından iyidir.

Şeva reş keleha mêraye. – Kara gece yiğidin kalesidir.

Şeytên gotiye “ê lı xwe bı heyıre ez dı winım.” – Şeytan, “Şaşırıp kalanı edeyim.” demiş.

Şêr şêre; çı jine çı mêre. – Aslan aslandır; ha dişidir ha erkek.

Şıkefta sed pez heryê wê sed û yek pez ji heryê. – Yüz koyunun sığdığı yere yüzbir koyun da sığar.
Şûr kalanê xwe nabıre. – Kılıç kınını kesmez.
Ta bı ta dıbe rih. – Kıl be kıl sakal olur.
Taji bı zorê nare nêçırê. – Tazı zorla ava gitmez.
Teyrê ku goşt dıxwun nıkılxwarın. – Et yiyen kartallar eğri gagalı olur.
Tımayi bırakuje. – Tamah kardeş öldürendir.
Tırsa gur jı baranê heba wê jı xwere kulavek çêkra. – Kurdun yağmurdan korkusu olsaydı kendine bir aba yapardı.
Tu bı hıriba tê lı nav keri ba. – Yapağılı olsaydın sürü arasında olurdun.
Tu cehnemê nebini buhuşt bı te xweş nabe. – Cehennemi görmezsen cennet sana tatlı olmaz.
Tu çı têxi kewarê wê ew bê xwarê. – Dolaba ne koyarsan onu alırsın.
War ew ware lê bıhar ne ew bıhare. – Yer aynı yer ama bahar aynı bahar değil.
Wê ev hevira hin gelek avê hıline. – Bu hamur daha çok su kaldırır.
Xeber çekê jınêye. – Küfür kadının silahıdır.
Xeta xwar jı gayê pire. – Eğri çizgi yaşlı öküzdendir.
Xwedê jı yekire xera bıke dıranê wi dı pelûlê de dışkê. – Allah birisinin işini bozarsa dişi sütlaçta kırılır.
Xwedyê xêra dıbe evdalê ber dêra. – İyilik sahibi kilisenin hizmetçisi olur.
Xwestek û kodık bı şûnde? – Dilencilik ve utangaçlık olmaz.
Xılt çıqas axê bıkole bı serê xwe dadıke. – Köstebek ne kadar toprağı kazarsa başına döker.
Ya nare aş ya ji dıre aşvan dıkuje. – Ya değirmene gitmiyor ya da gidip değirmenciyi öldürüyor.
Yarê diya mı yek ba mınê bı dendıkê bıhiva bı xwedi bıkra. – Anamın dostu bir tane olsaydı onu bademiçiyle beslerdim.
Yek ta nabe du ta tê ranabe. – Bir iplik olmuyor, iki iplik geçmiyor.

Zıkê zaroka tıjeye lê zımanê wan nagere. – Çocukların karınları söz doludur ama dilleri dönmez.

Zımanê dırêj darkukê serê xwedyê xwe ye. – Uzun dil sahibinin başına ağaçkakandır.

Zor gêzerê radıke. – Zor, havucu kökünden çıkarır.

Güncellenmektedir.